سرطان می تواند تغییراتی در بدن شما ایجاد کند برای مثال هضم غذا و بهره مندی مناسب از مواد مغذی را دشوار کند .
علائم سرطان می توانند با هم اتفاق بیفتند ؛ یک علامت می تواند علامت دیگری را ایجاد کند و یا آن را تشدید کند. به عنوان مثال داشتن درد زیاد به احتمال زیاد منجر به احساس فرسودگی (خستگی) نیز می شود و این حالت می تواند باعث شود احساس افسردگی کنید و انگیزه کمتری برای غذا خوردن داشته باشیدو با گذشت زمان وزن از دست بدهید.
انسداد در دستگاه گوارش
با پیشرفت سرطان ممکن است دستگاه گوارش شما تا حدی مسدود شود (این حالت بیشتر در سرطان معده یا روده اتفاق می افتد). مسدود شدن روده می تواند باعث احساس درد ، گرفتگی ، دلپیچه ، اسهال یا یبوست شود ؛ احتمالا با وجود این حالات تمایلی به غذا خوردن نداشته باشید زیرا غذاخوردن ممکن است علائم شما را بدتر کند و در دراز مدت باعث کاهش وزن شما شود.
انسداد همچنین می تواند یکی از علائم اولیه سرطان مری باشد. در این شرایط هم خوردن و آشامیدن ممکن است سخت یا دردناک باشد و باعث شود کمتر غذا بخورید و وزن کم کنید.
راه حل اسهال
وعده های غذایی کوچکتر و میان وعده های بیشتری بخورید.
از مصرف غذاهای سرشار از فیبر مانند سبزیجات ، حبوبات ، سبوس ها اجتناب کنید.
از غذاهای نشاسته ای که فیبر کمی دارند، مانند نان سفید و برنج، پاستا و سیب زمینی بدون پوست استفاده کنید.
برای جلوگیری از کم آبی مایعات فراوان بنوشید.
از پزشک خود بخواهید که داروهای ضد اسهال تجویز کند.
راه حل یبوست
- در صورت امکان روزانه ۸ تا ۱۰ فنجان مایعات بنوشید.
- میوه های ملین مثل آلو ، انجیر ، کیوی ، گلابی و …. را در انتخاب های خود قرار دهید.
- از غذاهای سرشار از فیبر مانند میوه، سبزیجات، حبوبات ، غلات کامل، سبوس ها و … مصرف کنید (مگر اینکه در روده خود انسداد داشته باشید).
- هر روز کمی ورزش کنید، حتی اگر فقط یک پیاده روی کوتاه باشد.
- اگر تغییراتی در روده خود دارید که بیش از چند روز ادامه دارد، فوراً به پزشک خود اطلاع دهید.
مشکل در دهان و گلو
برخی از سرطان‌ها و درمان‌های آنها میتوانند باعث درد در ناحیه دهان و گلو شوند که این موضوع می تواند جویدن و بلعیدن را دشوار کند . ممکن است برای مدت کوتاهی نیاز به رژیم غذایی نرم داشته باشید. اگر دهان شما بسیار دردناک است و نمی توانید غذا بخورید، با پزشک یا پرستار خود صحبت کنید. آنها می توانند چندین راه برای کنترل درد پیشنهاد کنند.
مصرف منظم مسکن ها قبل از غذا می تواند درد را کاهش دهد تا بتوانید بخورید و بنوشید. پزشک یا پرستار شما نیز مراقبت منظم از دهان با دهانشویه ها را پیشنهاد می کند که می تواند به جلوگیری از عفونت و ناراحتی کمک کند.
احساس درد
این کاملاً معمول است که اگر درد دارید تمایلی به غذا خوردن زیاد نداشته باشید. افراد مبتلا به درد مزمن (یعنی داشتن درد بیش از سه ماه) اغلب وزن زیادی از دست می دهند. اگر درد شما تحت کنترل باشد، ممکن است اشتهای شما بهتر شود.
تغییر مزه دهان
درمان سرطان می تواند باعث تغییر طعم دهان شود. وقتی برخی از درمان‌های سرطان را انجام می‌دهید، غذا و نوشیدنی میتواند طعم عجیبی داشته باشد. داروهای سرطان ممکن است باعث تغییرات چشایی و خشکی دهان شود که ممکن است در طول زمان به آرامی بهبود یابد.
ممکن است برخی از غذاها را کنار بگذارید زیرا طعم آنها با آنچه که معمولاً دوست دارید متفاوت است. برخی افراد متوجه می شوند که به غذاهای تند تمایل پیدا کرده اند. ممکن است با تغییر چشایی وزن کم کنید، زیرا می تواند بر اشتهای شما تأثیر بگذارد. درمان هایی که بر حس بویایی تأثیر می گذارند میتوانند حس چشایی شما را نیز تغییر دهند. عطر و بوی غذا به طعم آن کمک زیادی می کند. نکاتی را بیابید که می تواند به تغییرات طعم غذا کمک کند.
- راه حل
- از غذاهایی که برای شما مزه عجیبی دارند اجتناب کنید، اما هر چند هفته یکبار دوباره آنها را امتحان کنید زیرا ممکن است ذائقه شما به حالت عادی برگردد.
- غذاهایی را انتخاب کنید که طعم قوی تر و بیشتری دارند. سعی کنید با سیر، آب لیمو، ادویه جات ، سبزیجات معطر ، ترشی جات و …. به غذاهایتان طعم بیشتری بدهید.
- غذاها را از شب قبل یا چند ساعت قبل از طبخ مرینیت کنید (حتی ۱۰ دقیقه تفاوت ایجاد می کند).
- اگر دهانتان زخم یا عفونی شده است از خوردن غذاهای تند اجتناب کنید.
- سس ها می توانند به طعم دادن به غذا کمک کنند.
- اگر غذا طعم فلزی دارد از ظروف پلاستیکی استفاده کنید اینکار می تواند به کاهش طعم فلزی کمک کند. از مصرف غذاهای خیلی سرد یا گرم خودداری کنید.
- دهان خود را تمیز نگه دارید و دندان های خود را به خوبی مسواک بزنید.
- خوراکی های ترش مثل لیمو ترش ، پرتقال ، ماست لیمویی و …. معمولا طعم قوی تری دارند و بهتر تحمل میشوند. (در در ناحیه دهان احساس درد دارید از این خوارکی ها استفاده نکنید)
تنگی نفس
هنگامی که سطح گلبول های قرمز در خون شما پایین است، ممکن است احساس تنگی نفس کنید. تنگی نفس نیز می تواند از علائم سرطان پیشرفته باشد. تنگی نفس معمولا خطرناک یا مضر نیست، اما می تواند بسیار ترسناک باشد.
ممکن است احساس اضطراب داشته باشید، که به نوبه خود باعث می شود احساس بیماری کنید و شما را از خوردن باز دارد. تنگی نفس می تواند زندگی روزمره را بسیار دشوار کند. آماده کردن وعده‌های غذایی و غذا خوردن هنگام تنگی نفس میتواند مشکل ساز باشد.
از دست دادن اشتها (بی اشتهایی)
بی اشتهایی در افراد مبتلا به سرطان شایع است و با بی اشتهایی عصبی که وضعیت روانپزشکی است ؛ متفاوت است. بی اشتهایی می تواند در مراحل اولیه سرطان یا خیلی دیرتر اتفاق بیفتد .
از هر ۱۰۰ نفر ۵۰ نفر (۵۰ درصد) دچار کم اشتهایی می شوند. برای افراد مبتلا به سرطان پیشرفته، از هر ۱۰۰ نفر ۶۰ نفر (۶۰%) تا حدی اشتهای خود را از دست می دهند. تغییر در اشتهای شما می تواند برای شما و خانواده و دوستانتان ناراحت کننده باشد. غذا خوردن یک فعالیت اجتماعی و لذت بخش است و اگر تمایلی به شرکت در آن ندارید ممکن است احساس ناراحتی کنید. هنگامی که در حال درمان سرطان هستید، ممکن است به دلایل مختلفی اشتهای خود را از دست بدهید.
- راه حل
- از پر کردن معده با مقدار زیادی آب قبل از غذا خودداری کنید. بعد از غذا مایعات بنوشید.
- سعی کنید به جای ۳ وعده غذایی پر حجم در روز، هر ۲ یا ۳ ساعت یکبار، مقادیر کمی از غذاهای پر پروتئین و کالری مصرف کنید.
- از دوستان و اقوام بخواهید که در تهیه غذا به شما کمک کنند. پختن غذا گاهی ممکن است اشتهای شما را کم کند.
- به هر غذایی که می خورید (با استفاده از کره، شیر، خامه، عسل و پنیر) کالری و پروتئین اضافه اضافه کنید.
- غذاهایی را انتخاب کنید که برای حس بویایی شما جذاب باشد و اگر بوی غذها شما را از خوردن منصرف میکند ، غذای سرد یا اندکی گرم بخورید.
- بسته های کوچکی از غذاهای مورد علاقه خود را از قبل آماده کرده و ذخیره کنید، تا زمانی که احساس گرسنگی می کنید همیشه چیزی برای خوردن وجود داشته باشد.
- کمدی از غذاهای راحت مانند سوپ های کنسرو شده و پودینگ ها را در کابینت داشته باشید.
- مایعات مغذی را انتخاب کنید. نوشیدنی هایی که بر پایه لبنیات هستند نسبت به بسیاری از نوشیدنی های دیگر مانند آب، چای، قهوه و … انرژی و پروتئین بیشتری دارند.
- از امتحان کردن غذاها و طعم های جدید نترسید. ممکن است از امتحان بعضی از طعم ها شگفت زده شوید.
- غذا را خوب بجوید و آهسته بخورید.
- با اجازه پزشک، مقادیر کم نوشیدنی الکلی مورد علاقه شما ممکن است اشتهای شما را افزایش دهد.
- از خستگی زیاد خودداری کنید. اگر خسته باشید، کنار آمدن با همه چیز حتی غذا خوردن دشوارتر خواهید بود.
- اگر واقعاً تا چند روز پس از درمان تمایلی به غذا خوردن ندارید، به خودتان سخت نگیرید. نوشیدن نوشیدنی مهم است، اما می توانید کالری های از دست رفته را بین دوره های درمانی جبران کنید.
- سعی کنید به جای نگرانی در مورد چیزهایی که نخورده اید، روی چیزهایی که موفق به خوردن یا نوشیدن شده اید تمرکز کنید. به خاطر داشته باشید که همه روزهای خوب و روزهای بد دارند.
- سعی کنید وعده های کوچک و منظم در روز داشته باشید. این بدان معناست که هر ۲ ساعت یک میانوعده کوچک اما سرشار از مواد غذایی دریافت کنید. به جای اینکه منتظر بمانید تا احساس گرسنگی کنید، غذاخوردن را در ساعت مشخص انجام دهید.
خستگی
بسیاری از افراد مبتلا به سرطان می گویند که درد در بیشتر مواقع ادامه دارد و با استراحت بهتر نمی شود. خستگی می تواند شما را از نظر روحی، جسمی و عاطفی تحت تاثیر قرار دهد. برخی از سرطان ها موادی به نام سیتوکین می سازند. سیتوکین ها گروهی از پروتئین ها در بدن هستند که نقش مهمی در تقویت سیستم ایمنی دارند و می توانند باعث خستگی شوند. ممکن است متوجه شوید که انرژی کافی برای آشپزی، غذا خوردن، تمیز کردن، حمام کردن یا رفتن به خرید ندارید. حتی صحبت کردن با دوستان و خانواده ممکن است سخت باشد. همه اینها ممکن است باعث شود که از غذا خوردن به تنهایی یا با خانواده یا دوستان لذت نبرید.
افسردگی
حدود ۲۰ نفر از هر ۱۰۰ نفر (۲۰٪) مبتلا به سرطان افسرده می شوند. دلایل زیادی برای افسردگی در افراد مبتلا به سرطان وجود دارد. اما پزشکان فکر می کنند که یکی از دلایل آن مواد شیمیایی خاصی است که در برخی از سرطان ها ساخته می شود. این مواد شیمیایی می توانند باعث تغییراتی در خلق و خوی شما شوند. خلق و خوی ضعیف و افسردگی می تواند باعث کاهش اشتها و گاهی کاهش وزن شود.
تهوع
سرطان می تواند به طرق مختلف باعث احساس تهوع و استفراغ شود. برخی از این موارد عبارتند از:
- ایجاد تغییرات در سطح مواد شیمیایی در خون
- اختلال در دستگاه گوارش
- رشد سرطان در مغز و افزایش فشار در سر که می تواند بر اشتهای شما تأثیر بگذارد و باعث شود کمتر غذا بخورید و وزن کم کنید.
تغییرات شیمیایی
سیستم ایمنی بدن چندین نوع ماده شیمیایی را در طول التهاب یا عفونت وارد بدن می کند. این مواد شیمیایی سیتوکین نامیده می شوند. سیتوکین ها به بدن شما کمک می کنند تا با التهاب یا عفونت مقابله کند.
هنگامی که سیستم ایمنی بدن شما سعی می کند با سلول های سرطانی مبارزه کند، سیتوکین ها را در جریان خون آزاد می کند. سیتوکین ها نحوه استفاده بدن از کربوهیدرات، چربی و پروتئین را تغییر می دهند که این عامل می تواند باعث تحلیل رفتن چربی و عضله و در نهایت کاهش وزن شود. سایر مواد شیمیایی آزاد شده توسط سلول های سرطانی نیز می توانند باعث کاهش وزن و تحلیل عضلانی شوند.
سیتوکین ها ممکن است متابولیسم شما را بالا ببرد و باعث شود کالری بیشتری بسوزانید و حتی اگر به طور معمول غذا بخورید با گذشت زمان دچار کاهش وزن شدید یا کاشکسی می شوید.
چگونه درمان سرطان باعث ایجاد مشکلات در رژیم غذایی می شود ؟
درمان‌های سرطان میتوانند بر اشتهای شما تأثیر بگذارند و در خوردن، نوشیدن و هضم مشکل ایجاد کنند.
درمان هایی که به احتمال زیاد باعث ایجاد مشکلات در خوردن، نوشیدن و هضم می شوند عبارتند از:
- شیمی درمانی
- رادیوتراپی
- جراحی سیستم گوارشی
- داروهای سرطان هدفمند
- ایمونوتراپی
- پیوند سلول های بنیادی یا مغز استخوان
کنترل برخی از عوارض جانبی درمان دشوار است. اما پزشکان می توانند اکثر عوارض جانبی را مدیریت کنند و کارهایی وجود دارد که می توانید برای کمک به مقابله با آن انجام دهید. ممکن است مجبور شوید دارو مصرف کنید تا احساس بیماری نکنید. یا مواد مغذی اضافی در نوشیدنی های پر کالری و پروتئین داشته باشید. در برخی شرایط، ممکن است به تغذیه قطره ای یا لوله ای نیاز داشته باشید.
شیمی درمانی
شیمی درمانی می تواند سلول های سالم و همچنین سلول های سرطانی را از بین ببرد. این همان چیزی است که باعث بسیاری از عوارض آن می شود. داروهای مختلف شیمی درمانی مشکلات مختلفی ایجاد می کنند. عوارض جانبی که به احتمال زیاد باعث ایجاد مشکل در خوردن، نوشیدن و هضم شما می شوند عبارتند از:
- از دست دادن اشتها (بی اشتهایی)
- احساس بیمار بودن
- اسهال و یبوست
- عفونت ها (با تب می توانید اشتهای خود را از دست بدهید، کالری بیشتری بسوزانید و بیشتر عرق کنید که باعث کم آبی بدن و کاهش وزن می شود)
- مشکلات دهان (تغییر طعم دهان ، آفت، زخم و خشکی دهان، بلع دردناک)
رادیوتراپی
رادیوتراپی می تواند باعث مشکلات کوتاه مدت در رژیم غذایی شود. این موضوع بستگی به این دارد که کدام قسمت از بدن شما تحت درمان است. به عنوان مثال، رادیوتراپی سر و گردن می تواند باعث موارد زیر شود:
- از دست دادن اشتها (بی اشتهایی)
- تغییر طعم دهان
- زخمهای دهانی
- بلع سخت و دردناک
- خشکی دهان
- لثه های دردناک و ملتهب
- مشکلات دندانی
رادیوتراپی همچنین می تواند باعث خستگی شود ؛ خستگی ممکن است اشتهای شما را تحت تاثیر قرار دهد و شما را از خوردن غذا محروم کند. ممکن است وقتی خیلی خسته هستید تمایلی به آشپزی نداشته باشید و از خوردن وعده های غذایی متعادل امتناع کنید که خود عاملی برای کاهش وزن است.
عمل جراحی
بعد از هر جراحی ممکن است برای مدتی تمایلی به خوردن زیاد نداشته باشید. سعی کنید از غذاها و نوشیدنی های پر کالری و پروتئین استفاده کنید(اینکار می تواند به درمان و مبارزه با عفونت کمک کند). اگر قبل از جراحی سوءتغذیه داشته باشید، بیشتر در معرض خطر ابتلا به عفونت هستید ، همچنین زمان بیشتری برای بهبودی پس از عمل شما نیاز است.
کمبود مایعات در بدن (کم آبی)
سرطان و برخی از درمان های آن می تواند منجر به کم آبی شود. سرطان و برخی درمان ها مانند شیمی درمانی، داروهای هدفمند سرطان و ایمونوتراپی می توانند عوارض جانبی زیر را ایجاد کنند:
- استفراغ
- اسهال
- عرق کردن به دلیل تب
- از دست دادن اشتها
- از دست دادن مایعات از معده یا روده در هنگام داشتن لوله یا درن پس از جراحی
این عوارض جانبی، زمانی که شدید باشند، ممکن است شما را از خوردن و نوشیدن کافی بازدارند یا باعث از دست دادن مایعات و املاح (الکترولیت‌ها) از بدنتان شود. وقتی این اتفاق می‌افتد، کم‌آبی نامیده میشود.
علائم کم آبی بدن می تواند شامل موارد زیر باشد:
- احساس خستگی بسیار
- ضعف و گرفتگی عضلات
- سردرد و سرگیجه
- احساس بیماری
- تشنه بودن
- کاهش وزن
- خشکی دهان و پوست
- چشم های گود رفته
- برون ده ادراری کم
- فشار خون پایین
- افزایش دمای بدن
- مدیریت کم آبی بدن
سعی کنید مقدار زیادی مایعات بنوشید تا مایعی که از دست داده اید جایگزین شود، حتی اگر نمی توانید غذا بخورید. مایعات را جرعه جرعه و به آرامی در طی روز بنوشید.
مایعات فقط شامل آب نیست بلکه میتوانید چای ، دمنوش ،آب میوه یا سبزیجات و .. بنوشید. سوپ های مقوی و نوشیدنی‌های شیری نیز مهم هستند و میتوانند مقداری مواد مغذی را تامین کنند. سعی کنید روزانه ۸ تا ۱۰ لیوان مایعات مصرف کنید.
پزشک شما ممکن است نوشیدنی‌های حاوی نمک و الکترولیت را برای جایگزینی مایع از دست رفته پیشنهاد کند.
نوشیدن مایعات به شکل زیر ممکن است راحت تر باشد:
- مایعات شفاف و شیرین مانند آب های طعم دار(دیتاکس) یا آب میوه (به جز آب پرتقال یا گریپ فروت که ممکن است معده شما را تحریک کند)
- مایعات خنک و رقیق
رژیم غذایی
می توانید تغییراتی در رژیم غذایی خود ایجاد کنید که به تسکین بیماری شما کمک کند.
اجتناب از موارد زیر میتواند کمک کننده باشد:
- خوردن یا تهیه غذا زمانی که احساس بیماری می کنید
- غذاهای سرخ شده، غذاهای چرب یا غذاهای با بوی تند
- مسواک زدن بلافاصله بعد از غذا خوردن
- پر کردن معده با حجم بالای مایعات قبل از غذا خوردن
- فعالیت بدنی بیش از حد بلافاصله بعد از غذا خوردن
- مخلوط کردن غذاهای سرد و گرم
تغییر آنچه می خورید ممکن است به شما کمک کند احساس بهتری داشته باشید. می توانید غذا خوردن را به روش های زیر امتحان کنید:
- مصرف غذای سرد یا کمی گرم اگر بوی غذای پخته شده باعث تهوع میشود
- داشتن چندین وعده غذایی کوچک و میان وعده منظم در طول روز
- آهسته غذا خوردن و جویدن کامل غذاها
- غذاهای سبک و ملایم مانند نان تست ساده یا کراکر
- وعده های غذایی کوچک چند ساعت قبل از درمان (اما نه بلافاصله قبل از آن)
- تکه های آناناس تازه یا کنسرو شده که به شادابی و مرطوب نگه داشتن دهان شما کمک می کند
زنجبیل
محققان در سال ۲۰۱۹ یک مرور سیستماتیک برای بررسی اثر زنجبیل بر تهوع انجام دادند و دریافتند که زنجبیل ممکن است به تهوع ناشی از شیمی درمانی کمک کند. اما برای تایید تاثیر آن به مطالعات با کیفیت بهتری نیاز داریم.
نعناع
برخی افراد بیان میکنند که نعناع فلفلی به درمان بیماری کمک می کند. تصور می شود که نعنا به کند کردن حرکات روده کمک می کند. می توانید نعنا را بمکید یا آن را بصورت دم شده مصرف کنید.
افزایش انرژی و پروتئین در غذاهای روزمره
راه هایی برای افزایش انرژی (کالری) و پروتئین در غذاها یا نوشیدنی های روزمره وجود دارد تا وزنی که به دلیل سرطان از دست داده اید را بازیابید.
پروتئین برای رشد و ترمیم بافت ها و عملکرد سیستم ایمنی ضروری است. خوردن یا نوشیدن پروتئین بیشتر به افزایش وزن نیز کمک می کند. ممکن است خوردن یا نوشیدن یک رژیم غذایی پر کالری و پروتئین برای شما مشکل باشد.
برخی از توصیه ها برای داشتن یک رژیم غذایی پر کالری و پروتئین ممکن است به نظر بر خلاف اصول تغذیه سالم باشد ( چرا که توصیه های تغذیه سالم غالبا به منظور کمک به کاهش وزن در جمعیت عمومی است.)
برای اکثر افراد مبتلا به سرطان، نیاز به انرژی و پروتئین بالا موقتی خواهد بود و پس از بهبودی اشتها و وزن می توانند به رژیم غذایی متعادل برگردند. همچنین اگر بتوانید به وزن مناسب برای قد و اندام خود برگردید، احساس بهتری خواهید داشت.
افزایش انرژی (کالری)
در ادامه چند روش برای بالا بردن کالری رژیم غذایی آورده شده است:
- از شیر و لبنیات پرچرب استفاده کنید.
- در شیر مصرفی خود براساس توصیه پزشک از پودر پروتئین استفاده کنید.
- به غذاهای خود کره اضافه کنید.
- به قهوه یا چای خود شیر غنی شده اضافه کنید.
- برای صبحانه فرنی با شیر و شکر مصرف کنید.
- برای افزایش مواد مغذی و کالری به غلات خود میوه خشک یا دانه های روغنی را اضافه کنید.
- در صبحانه روی نان تست موادی مانند چدار یا پنیر خامه‌ای پرچرب ، لوبیا پخته شده، تخم‌مرغ همزده با کره یا آووکادو و …اضافی اضافه کنید.
- عسل را به ماست یونانی پرچرب و گرانولا اضافه کنید.
- تنقلات مانند آجیل، پنیر پاستوریزه، میوه‌های تازه و خشک، آجیل ، هوموس ، بیسکویت، کراکر، ماست‌های میوه ای ، آووکادو و… را در میان وعده ها مصرف کنید.
- سبزیجات سرخ شده مانند بادمجان و فلفل را به ساندویچ پنیر، گوشت یا مرغ خود اضافه کنید.
- یک قاشق سس مایونز را به ساندویچ خود اضافه کنید.
- سوپ خود را به جای آب با شیر (یا شیر غنی شده) یا شیر سویا شیرین نشده درست کنید.
- حبوبات یا گوشت را به مقدار مناسب به خورشت خود اضافه کنید.
- پنیر رنده شده یا خامه را با پوره سیب زمینی مخلوط کنید.
- سبزیجاتی مانند جعفری، هویج، فلفل یا پیاز را در روغن زیتون سرخ یا تفت دهید.
- از روغن زیتون بر روی سالاد خود استفاده کنید.
بالا بردن محتوای پروتئینی
سعی کنید هر روز ۲ تا ۳ وعده از غذاهای پر پروتئین مصرف کنید. غذاهای حاوی پروتئین عبارتند از: گوشت قرمز مانند گوشت بره و گوشت گاو ، گوشت سفید مانند بوقلمون و مرغ و ماهی ، جایگزین های گوشت مانند توفو و سویا، حبوبات ، لبنیات مثل شیر و ماست و پنیر و کشک و …
نوشیدن مایعات مغذی و پرکالری
- نوشیدنی های مغذی مانند نوشیدنی های شیری و اسموتی ، میلک شیک و … بخورید.
- نوشیدن آب، قهوه ، چای یا دمنوش می تواند شما را سیر کند بدون اینکه کالری زیاد یا پروتئین به بدن شما برساند.
- نوشیدنی های بر پایه شیر یا ماست به شما کالری و پروتئین می دهد.
- شیر گاو غنی ترین منبع انرژی و پروتئین است.
- شیر سویا بهترین جایگزین غیر لبنی از نظر مواد مغذی است.
- متخصص تغذیه شما ممکن است نوشیدنی‌های انرژی‌زا را بین وعده‌های غذایی به شما توصیه کند.
