دیابت شرایطی است که در آن قند خون از حد نرمال بالا تر می رود. انسولین هورمونی است که در بدن ترشح می شود و قند خون را در محدوده نرمال نگه می دارد. وقتی فرد به دیابت مبتلا می شود بدن نمی تواند انسولین کافی تولید کند و یا از انسولین تولید شده نمی تواند به درستی استفاده کند.

وقتی هر یک از این موارد اتفاق می افتد ، بدن نمی تواند قند را از خون به داخل سلول ها منتقل نماید که درنتیجه می تواند منجر به افزایش سطح قند خون شود.

گلوکز( قند موجود در خون) یکی از منابع اصلی انرژی بدن محسوب می شود.کمبود انسولین یا مقاومت به انسولین باعث تجمع قند در خون می شود که این امر می تواند به سلامتی شما آسیب برساند.

انواع دیابت :

 دیابت نوع یک

دیابت نوع دو

 دیابت بارداری

علل ایجاد دیابت:

دیابت نوع ۱:

نظریه های زیادی بر این است که دیابت نوع یک بیماری خودایمنی است . این بدان معناست که سیستم ایمنی بدن شما به اشتباه به سلول های بتا در لوزوالمعده که انسولین تولید می کنند حمله میکند و آن ها را از بین می برد. این آسیب دائمی است.

عاملی که باعث بروز این مشکل می شود به طور کامل مشخص نیست اما ممکن است دلایل ژنتیکی و محیطی داشته باشد.

دیاب نوع ۲:

دیابت نوع ۲ با مقاومت به انسولین شروع می شود.  به این معنی  که بدن شما نمی تواند به طور موثر از انسولین استفاده کند که همین امر باعث می شود پانکراس انسولین بیشتری تولید کند ، تا زمانی که دیگر قادر به تولید انسولین نباشد. در نتیجه تولید انسولین کاهش می یابد که همین موضوع باعث افزایش قند خون می شود.

به مرور زمان، بالا بودن میزان گلوکوز در خون یا همان قند خون منجر به بروز مشکلاتی برای فرد می‌شود. این مشکلات عبارتند از: عارضه‌های قلبی، حمله قلبی، سکته قلبی، نارسایی کلیه، آسیب عصبی، مشکلات گوارشی، اختلالات بینایی و مشکلات دندان و لثه. با کنترل سطح قند خون در بدن می‌توان از این مشکلات جلوگیری کرد

عوامل موثر بر دیابت نوع ۲ می تواند شامل ژنتیک ،سبک زندگی ناسالم ، اضافه وزن و چاقی باشد.

دیابت بارداری:

دیابت بارداری توسط هورمون های مسدود کننده انسولین ایجاد می شود که در دوران بارداری تولید می شوند.

این نوع دیابت فقط در دوران بارداری اتفاق می افتد.اغلب در افراد مبتلا به پیش دیابت و سابقه خانوادگی دیابت دیده می شود.

حدود ۵۰ درصد از افراد مبتلا به دیابت بارداری با گذشت زمان به دیابت نوع۲ مبتلا می شوند.

علائم ابتلا به دیابت:

تشنگی و گرسنگی مفرط،تکرر ادرار،خواب آلودگی یا خستگی ، خشکی پوست و خارش ،تاری دید و زخم هایی که دیر التیام پیدا می کنند از علائم ابتلا به دیابت می باشند.

دیابت نوع۲ می تواند باعث ایجاد لکه های تیره رنگ در چین های پوست زیر بغل و گردن شود.

از آنجائیکه تشخیص دیابت نوع ۲ معمولا بیش تر طول می کشد ،ممکن است در زمان تشخیص علائم بیش تری مانند درد یا بی حسی در پاهای فرد ایجاد شود.

دیابت نوع ۱ اغلب سریعتر ایجاد می شود و می تواند علائمی مانند کاهش وزن یا وضعیتی به نام کتواسیدوز دیابتی (زمانی رخ می دهد که قند خون بسیار بالا باشد اما انسولین در بدن کم باشد یا اصلا وجود نداشته باشد)  ایجاد کند.

علائم هر ۲ نوع دیابت می تواند در هر سنی ظاهر شود ، اما نوع ۱ معمولا در بزرگسالان جوان و کودکان ظاهر می شود.

نوع ۲ به طور معمول در افراد بالای ۴۵ سال ظاهر می شود. اما افراد جوان به طور فزاینده ای به دلیل سبک زندگی ناسالم و افزایش وزن به دیابت نوع ۲ مبتلا می شوند.

راه های کنترل دیابت

مسیر پیشگیری و کنترل بیماری قند بسیار شبیه بوده و از بطن سبک زندگی می گذرد.انواع مختلفی از بیماری دیابت وجود دارد و هیچ دو نفر مبتلا به دیابت شبیه هم نیستند . بنابراین یک رژیم غذایی ثابت برای همه افراد مبتلا به دیابت وجود ندارد . افرادی که به دیابت مبتلا هستند باید غذای خود را به دقت انتخاب کنند و رژِیم غذایی دیابتی را رعایت کنند و فعالیت جسمانی داشته باشند. در صورتی که فرد موفق نشود با رعایت رژیم غذایی و ورزش سطح قند خون خود را کنترل کند، نیاز به مصرف دارو خواهد داشت. اما در ادامه نکاتی را ارائه می دهیم که میتوانید از آنها برای انتخاب غذاهای سالم تر و مدیریت سطح قند خون ، فشار خون و کلسترول کمک بگیرید.

این نکات همچنین میتواند به شما در مدیریت وزن و کاهش خطر عوارض دیابت مانند آسیب های عصبی ، آسیب به کلیه و مشکلات قلبی و ….. کمک بسیاری کند.

• کاهش وزن اضافی :

انجمن دیابت آمریکا توصیه میکند که افراد مبتلا به دیابت و پیش دیابت حداقل ۱۰-۷ درصد اضافه وزن بدن خود را کاهش دهند تا از پیشرفت بیماری جلوگیری شود .

• ورزش منظم :

فعالیت بدنی منظم به شما کمک میکند تا علاوه بر کالری سوزی ، احساس بهتری داشته بشید . فعالیت بدنی همچنین حساسیت به انسولین را افزایش میدهد و به قند خون کمک میکند تا از جریان خون وارد سلول ها شود.

سعی کنید حداقل ۱۵۰ دقیقه فعالیت با شدت متوسط در هفته داشته باشید . این فعالیت ها شامل حرکاتی است که ضربان قلب شما را افزایش دهد ، باعث شود سریعتر نفس بکشید و احساس گرما کنید .

• انتخاب کربوهیدرات کامل و فیبردار به جای کربوهیدرات ساده :

فیبرها قسمتی در کربوهیدرات ها هستند که بدن نمیتواند آنها را هضم یا جذب کند . غذاهای غنی از فیبر باعث کمک به کاهش وزن ، کاهش جذب قندها و کاهش خطر ابتلا به دیابت ، تداخل در جذب چربی و کلسترول میشود و به شما کمک میکند تا به میزان کمتری غذا بخورید زیرا غذاهای غنی از فیبر سیرکننده تر هستند .

انواع غذاهای سالم و فیبردار عبارتند از : سبزیجات ، میوه ها ، حبوبات ، غلات کامل

• رعایت نظم وعده های غذایی :

سعی کنید در طول روز سه وعده اصلی و سه میان وعده دریافت کنید و فاصله زمانی بین وعده ها و میان وعده ها مساوی باشد . به هیچ عنوان وعده های غذایی را حذف نکنید .

• انتخاب هوشمندانه تنقلات و میان وعده ها :

مصرف خوراکی های سرشار از قندهای ساده و تنقلاتی که با آرد سفید (تصفیه شده) تهیه میشوند را محدود کنید . شکلات ، بیسکوییت ، آبمیوه ، میوه  کنسرو شده و چیپس و …. انتخاب های نامناسبی هستند زیرا باعث نوسانات شدید در سطح قندخون میشوند . در عوض میتوانید در هنگام گرسنگی از سبزیجات و نانهای سبوس دار و پنیرو مغزها استفاده کنید چرا که علاوه بر رساندن ویتامین ها و مواد معدنی و فیبر به بدن ، به حفظ سلامتی و ایجاد احساس سیری طولانی مدت در بدن کمک میکند.

• مدیریت استرس:

تحقیقات انجام شده در سال ۲۰۱۹ نشان میدهد که اگرچه استرس منجر به ایجاد دیابت نمی شود اما میتواند عوارض ناشی از دیابت را بیشتر کند. استرس ترشح هورمون هایی را تحریک میکند که در تنظیم قند خون بدن اختلال ایجاد میکند . همچنین باعث میشود فرد درگیر کارهایی شود که مدیریت قند خون را دشوارتر کند مثل : پرخوری ، سیگار کشیدن ، بی تحرکی ، نوشیدن الکل و ……

• انتخاب چربی های سالم تر :

همه ما در رژیم غذایی خود به چربی نیاز داریم زیرا به ما انرژی میدهد. اما چربی ها به شکل های مختلفی بر سلامت ما تاثیر میگذارند . چربی های سالم تر در غذاهایی مثل : آجیل و مغزها ، دانه ها ، آووکادو ، ماهی ها، زیتون ، روغن کنجد و کانولا و … وجود دارند . اما چربی های اشباع مثل : گوشت های قرمز ، کره ، خامه ، کیک و شیرینی ، غذاهای آماده و رستورانی و …. منجر به افزایش کلسترول خون و افزایش خطر ابتلا به مشکلات قلبی میشوند .

• دریافت کمتر نمک :

مصرف زیاد نمک میتواند خطر ابتلا به فشارخون را افزایش دهد که به نوبه خود خطر بیماری های قلبی و سکته را افزایش میدهد و افراد مبتلا به دیابت بیشتر در معرض این خطر هستند .

بسیاری از غذاهای کنسروی و فرآوری شده حاوی نمک بسیاری هستند ، به یاد داشته باشید که برچسب موادغذایی را بررسی کنید و آنهایی را انتخاب کنید که نمک کمتری دارند . در حین آشپزی خلاق باشید و برای طعم دادن به غذاها به جای نمک از سبزیجات معطر و ادویه جات استفاده کنید.

• ترک سیگار:

پزشکان برای کمک به کنترل قندخون به دلایل مختلفی به افراد توصیه می کنند که سیگار را ترک کنند. همچنین خطر ابتلا به دیابت در افراد سیگاری ۳۰ تا ۴۰ درصد بیشتر از افراد غیر سیگاری است . سیگار کشیدن احتمال ابتلای فرد به عوارض دیابت مانند بیماری کلیوی و آسیب های عصبی را افزایش می دهد.

• کاهش مصرف الکل :

اگر از انسولین یا داروهای خوراکی دیابت استفاده میکنید ، نوشیدن الکل میتواند قندخون را به میزان خطرناکی کاهش دهد . الکل علاوه بر کالری بالا و ممانعت از کاهش وزن ، در صورت مصرف زیاد منجر به علائمی میشود مثل سرگیجه ، بی قراری و خواب آلودگی که ممکن است با علائم ناشی از افت قندخون اشتباه گرفته شود.

درمانهای دارویی در دیابت

افرادی که به دیابت مبتلا هستند  و برنامه غذایی و ورزش نتوانسته میزان قند خون را کنترل کند نیاز به مصرف دارو دارند تا به کمک آن میزان انسولین موجود در بدن خود را کنترل کنند تا جذب گلوکوز در بدن آن‌ها انجام شود. نوع دارویی که شخص باید مصرف کند، بسته به نوع دیابت بسیار متفاوت است. در دیابت نوع ۱ بدن به اندازه کافی انسولین تولید نمی‌کند، که باعث عدم تعادل سطح قند خون می‌شود. در دیابت نوع دو نحوه‌ی جذب قند توسط سلول‌ها دچار اختلال می‌شود که این مورد نیز موجب عدم تعادل سطح قند خون می‌شود.

 انتخاب نوع داروی دیابتی به نوع دیابت و شرایط بیمار بستگی دارد پیش از توضیح درباره داروها یاداوری می کنیم  فرد دیابتی که قصد رعایت رژِیم کاهش وزن و یا افزایش وزن را داشته باشد باید متناسب با رژیم غذایی تحت نظر کارشناس تغذیه و پزشک دوز داروی مصرفی خود را تغییر دهد ،در کاهش وزن به دلیل احتمال افت قند دوز داروی مصرفی فرد دیابتی باید کم شود و در رژِیم افزایش وزن فرد دیابتی ، دوز دارو افزایش می یابد .

داروهای دیابت به شما کمک می‌کنند که بتوانید سطح قند خون خود را در محدوده‌ی مورد نظر نگه دارید و آن را کنترل کنید.  پزشک شما تعیین می‌کند که سطح قند خون شما باید در چه محدوده ای باشد.

داروهای دیابت نوع ۱

دیابت نوع یک که به نام دیابت کودکان یا دیابت وابسته به انسولین نیز شناخته می‌شود، اغلب در کودکان و نوجوانان بروز می‌کند. در صورتی که شخصی به این نوع دیابت مبتلا باشد نیازمند مصرف داروی انسولین است چرا که بدن او انسولین تولید نمی‌کند. علاوه بر این ممکن است شخص نیاز به مصرف سایر داروهایی داشته باشد که همزمان با انسولین باید مصرف شوند.

انسولین

معمول‌ترین و شایع ترین نوع داروی مصرفی در دیابت نوع ۱ انسولین می‌باشد که در اغلب موارد از طریق تزریق وارد بدن می‌شود. در دیابت نوع ۲ نیز گاهی نیاز به مصرف این دارو می‌باشد. نوع انسولینی که شخص نیاز دارد به شدت کمبود انسولین در بدن او بستگی دارد. انواع داروهای انسولین عبارتند از:

• انسولین‌های کوتاه اثر یا رگولار ( همولین، نوولین و دیگر برند‌ها)
• انسولین‌های سریع اثر ( نوولوگ، فلکس پن) و انسولین‌های گلولیزین (آپیدرا) و انسولین لیسپرو(هموولوگ)
• انسولین متوسط اثریا انسولین ایزوفان(همولین،نوولین و ایلتین)
• انسولین طولانی اثر یا دتمیر(لومیر) و انسولین گلارگین(لانتوس)

چهار گروه اصلی انسولین در حال حاضر در بازارهای جهانی دارو وجود دارد و مورد استفاده بیماران دیابتی قرار می گیرند. این چهار گروه اصلی شامل انسولین سریع الاثر، انسولین کوتاه اثر، انسولین متوسط اثر و انسولین طولانی اثر است.

ü   ۱ انسولین سریع الاثر

این نوع از انسولین پس از تزریق زیر جلدی به سرعت از بافت چربی جذب شده و وارد جریان خون بیمار می شود و معمولا برای کنترل قندخون بالا و قندخون در بین وعده های غذایی و میان وعده ها کاربرد دارد. پنج تا ۱۵ دقیقه بعد از تزریق اثر خود را بر قندخون می گذارد، اوج اثرشان یک تا دو ساعت بعد از تزریق است و معمولا این اثر ۴ تا ۶ ساعت بعد باقی می ماند.

با این حال به طور معمول فرض بر این است که مدت زمان اثر انسولین های سریع الاثر حدود ۴ ساعت است .

ü   ۲ انسولین کوتاه اثر

این انسولین برای استفاده قبل از وعده های غذایی طراحی شده است اما دیرتر از انسولین سریع الاثر فعالیتش را شروع می کند. اثر این انسولین ۳۰ تا ۶۰ دقیقه بعد از تزریق شروع میشود و اوج اثر آن ۲ تا ۴ ساعت بعد از تزریق است . ۶ تا ۸ ساعت بعد نیز همچنان اثر انسولین رگولار در بدن باقی است و می تواند قندخون را کنترل کند.

ü   ۳٫ انسولین متوسط اثر

این نوع انسولین جذب آهسته تری دارد و مدت اثرش بیشتر طول می کشد. انسولین های متوسط اثر معمولا برای کنترل قندخون در زمان ناشتایی، در طول شب و بین وعده های غذایی کاربرد دارد. شروع اثر این انسولین ۱ تا ۲ ساعت پس از تزریق است و ۴ تا ۶ ساعت طول می‌کشد که بر قند خون اثر بگذارد و بیش از ۱۲ ساعت هم این اثر در بدن باقی می ماند.

ü   ۴٫ انسولین طولانی اثر

اثر این انسولین یک، یک و نیم و دو ساعت بعد از تزریق شروع می شود و اوج اثر آن چند ساعت بعد است. طول اثر انسولین این دسته حدود ۱۲ تا ۲۴ ساعت و انسولین است.

داروهای آمیلینومیمتیک

پراملینیتاید نوعی دارو است که زمان خالی شدن معده را افزایش می‌دهد و در نتیجه میزان قند کمتری وارد جریان خون می‌شود. این دارو همچنین اشتهای شخص را کاهش می‌دهد. این دارو قبل از خوردن وعده‌های غذایی مصرف می‌شود.

داروهای دیابت نوع۲

دیابت نوع دو که به دیابت بزرگسالان یا دیابت غیر وابسته به انسولین نیز شناخته می‌شود، شایع ترین نوع دیابت است. علت این بیماری عدم استفاده بدن از انسولین ترشح شده است که به این حالت مقاومت در برابر انسولین گفته می‌شود. در صورتی که بدن شخص نتواند انسولین را جذب کند نیاز به داروهای دیابت  ( خوراکی یا تزریقی ) خواهد داشت. این داروها بسیار متنوع هستند. پزشک شما احتمالا ترکیبی از دو یا سه داروی مختلف را تجویز می‌کند.

مهار کننده‌های آلفا گلوکوزیداز (glucosidase inhibitors Alpha)

این داروها جذب گلوکوز موجود در مواد غذایی را به تاخیر می‌اندازد و به بدن کمک می‌کند غذاهای پر از نشاسته را کم کم جذب کند. این داروها قبل از غذا استفاده می‌شود.

 بی گوانیدها (Biguanides)

این داروها ذخیره‌ی گلوکوز در کبد راکاهش می‌دهند و جذب گوارشی گلوکوز را کاهش و حساسیت به انسولین را افزایش می‌دهند. این داروها همچنین به جذب گلوکوز توسط عضلات کمک می‌کنند. شایع ترین و پر کاربردترین داروی این دسته متفورمین است. داروی متفورمین ممکن است به صورت تنها یا به صورت ترکیب شده با سایر داروهای دیابت نوع ۲ تجویز شود

دوپامین آگونیست

نحوه عملکرد این ماده در افراد دیابتی شناخته شده نیست، اما این ماده می‌تواند ریتم شبانه روزی بدن را تحت تاثیر قرار دهد و بر روند اضافه وزن و مقاومت بدن به انسولین تاثیر گذار باشد.

مهارکننده‌های دی پپتیدیل پپتیداز

این دارو‌ها به کنترل سطح انسولین بدن کمک می‌کنند. این داروها بدون ایجاد هیپوگلاسمی، قند خون را پایین می‌آورند. این داروها همچنین می‌توانند به ترشح بیشتر انسولین توسط لوزالمعده کمک کنند.

گلوکاگون پپتید‌ها

این داروها شبیه به هورمون طبیعی بدن به نام انکراتین هستند. این داروها موجب افزایش ترشح انسولین و کاهش ترشح گلوکلگون می‌شوند و همچنین موجب افزایش رشد سلول‌های بتا شده و روند خالی شدن معده را کندتر می‌کنند و اشتهای فرد را کم می‌کنند.

 مگلیتینایدها

این داروها پروسه‌ی ترشح انسولین را شبیه سازی می‌کنند. بر خلاف مهار کننده‌های دی پپتیدیل پپتیدازف این داروها سطح قند خون را پایین می‌آورند و می‌توان آن‌ها زا ۳ بار در روز قبل از هر وعده غذایی مصرف کرد.

داروهای مهار کننده SGL2

این داروها از نگهداری گلوکوز در کلیه‌ها جلوگیری می‌کنند و باعث می‌شوند قند اضافی از طریق ادرار دفع شود.

سولفونیل اوره‌ها

سولفونیل اوره‌ها با تحریک آزاد شدن انسولین از سلول‌های بتا پانکراس باعث پایین آمدن قند خون می‌شوند و در کنترل قند خون ناشتا بسیار مؤثرند و از این رو باعث خطر کاهش قند خون می‌شوند.

در پایان یادآوری می شویم دیابت بیماری است که درمان و کنترل آن به اصلاح سبک زندگی و مداومت در حفظ آن نیاز دارد که در این صورت میزان نیاز به دارو به شدت کم می شود.تاکید می گردد کنترل دیابت از طریق تغذیه ،ورزش و کنترل استرس می تواند برای تناسب اندام شما نیز مفید باشد.