اختلال خودشیفته جزو دسته اختلالات نمایشی می باشد، که فرد مبتلا احساس تکبر و بزرگی می کند. این افراد تنها به خودشان اهمیت می دهند و مشکلات و نیاز های دیگران پیش آنها جایگاهی ندارد. زمانی که فرد خودشیفته و یا اطرافیانش نتوانند خواسته های غیر واقع گرایانه آنها را برآورده کنند دچار افسرگی می شوند.
امروزه واژه خودپسند یک واژه محبوب در بین افراد جامعه است که برای توصیف افرادی که بیش از سطحی بوده و دائما به تعریف از خود تعریف می کنند؛ مورد استفاده قرار می گیرد. اما از در علم روانشناسی و روانشناختی خود پسندی را عشق به خود معنا نمی شود. به عبارتی دیگر افراد خودپسند تصویری ایده آل و تا حدودی اغراق آمیز خود را به نمایش می گذارند که حقیقت ندارند. این افراد با این کار قصد دارند حس ناامنی را درونیشان را کنار بگذارند.
این افراد برای سرپوش گذاشتن بر احساساتشان و ساخت یک تصویر توهم آمیز در تلاش اند. برای دستیابی به آن تصویر این افراد نگرش و رفتارهای ناکارآمد از خود بروز می دهند. اختلال شخصیت نارسیسم با با الگوهای خود محوری، تفکر و رفتارهای مغرورانه، عدم همدلی و توجه به سایرین و همچنین تحسین بیش از اندازه فرد از خود همراه می شود. این طرز تفکر در تمام روابط فرد با دوستان و خانواده اش نمود پیدا می کند.
نشانه ها بارز یک فرد خودشیفته
اگر علائم زیر را در رفتارهای یک فرد مشاهده کردید؛ می توانید تشخیص دهید که فرد خودشیفته است.
- فرد خود هم فرض کرده و احساس بزرگ بینی دارد.
- حق به جانب رفتار کرده و احساس برتری می کنند.
- روابط شکننده ای دارند و پابند آداب و رسوم نمی شوند.
- انتقادات را نمی پذیرد و از انتقاد شدن عصبانی می شود.
- تصور دارند که خاص اند و دیگران مشابه آنها عمل می کنند.
- به پول و ثروت علاقه دارند و دائما درباره قدرتمند شدن خیالبافی می کنند.
خود بزرگ بینی اغراق آمیز
از نشانه ها ابتلا به اختلال شخصیت خود شیفته این است؛ که فرد یک حس خود برتر بینی به نسبت دیگران دارند؛ سطحی نبوده و غیر واقع بینانه است. فرد خودشیفته تصور می کنند؛ که آنها بسیار خاص هستند و تنها افرادی توان درک و پذیرش آن ها را دارند که مشابه خودشان خاص باشند.
فرد خودشیفته خود را برتر می داند. از همین را توقع آنها به شدت بالاست و با چیز ها متوسط قانع نمی شوند. این افراد سعی می کنند تا با افرادی معاشرت کنید که در رده بالایی اجتماعی قرار داشته باشند. این افراد فکر می کنند به دلیل آنکه خاص هستند دیگران باید آنها را ستایش کرده و به آنها احترام ویژه بگذارند.
فرد مبتلا به اختلال نارسیسم برای جلب رضایت دیگران شروع به دروغگویی در ارتباط با توانایی ها و استعداد هایشان می کنند. زمانی که این افراد در ارتباط با کارشان صحبت می کنند دائما از آنکه چقدر به دیگران کمک می کنند و عالی هستند تعریف و تمجید می کنند. حتی تصور دارند که اطرافیانشان به خاطر وجود آنهاست که خوشبخت هستند.
زندگی در دنیا خیالات اغراق آمیز بی اساس
در دنیا واقعی این فرد خودشیفته آن پشتیبانی را نسبت به خود احساس نمی کند. از همین رو در دنیای توهماتش دنیایی را می سازند که در آن مورد تعریف و تمجید همگان قرار می گیرند. این افراد با فکر بهترین بودن، موفقیت نامحدود، قدرت و درخشش خاص بودن زندگی می کنند. این دسته تصورات بی اساس از آنها در برابر حس پوچی و شرم ساری درونیشان محافظت می کند.
این دسته افرا دیگر به عقاید و حقایق زندگیشان باور ندارند و آنها را نادیده می گیرند. زمانی که این افراد در شرایطی قرار می گیرند؛ که عاملی واقعیت توهماتشان را زیر سوال میبرد؛ بسیار خشمگین می شوند. اطرافیان فرد مبتلا به اختلال شخصیت خود شیفته یاد می گیرند تا بهتر است در برابر این افراد رفتار محتاطانه ای داشته باشند.
نیازمندی به ستایش و تمجید از سوی دیگران
حس برتری در افراد خودشیفته یک حس واقعی نیست به همین خاطر این افراد اگر مورد تمجید و ستایش دیگران قرار نگیرند این حس در آنها خاموش می شود. تعریف کردن ها کوتاه برای آنها کافی نیست و این افراد نیاز دارند تا در هر لحظه این تعریف ها را بشنونند. از همین رو به سراغ افرادی می روند که دائما از آنها تعریف کنند.
روابط فرد خودشیفته معمولا یک طرفه است و تمام اصل رابطه بر پایه همان فرد می گذرد. اگر این ستایش از طرف مقابل کم یا قطع شود رابطه آنها هم به پایان خواهد رسید. فرد خودشیفته حتی فرد را خیانتکار می داند.
احساس برتری و حقانیت در افراد خودشیفته
افراد خودشیفته به دلیل آنکه خود را برتر از دیگران می دانند؛ از همین رو هم توقع دارند که همیشه دیگران با آنها رفتار مطلوبی داشته باشند. همچنین توقع دارند تا تمام درخواست هایشان انجام شود و اطرافیانشان بدون سخنی از طرف آنها خواسته آنها را بدانند و آنها را عملی کنند. اگر فردی نتواند از پس حل خواسته هایشان بر نیاید، آنها برای او هیچ ارزشی قائل نخواهند شد. با سرپیچی آنها رفتار پرخاشگرانه ای از خود نشان خواهند داد.
تحقیر و ارعاب دیگران و اطرافیانشان
افراد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته زمانی که در روبرو کسی قرار می گیرند که از آنها محبوبیت و اعتماد به نفس بالاتری دارد؛ احساس خطر می کنند. از طرفی دیگر آنها در برابر کسانی که به آنها احترام نمی گذارند هم حس خطر دارند. مکانیزم دفاعی فرد نارسیسم برای رهایی تحقیر است.
این افراد برای خنثی کردن این تحقیرات شروع به تخریب دیگران می کنند تا قدرت آنها فرد بریزد. معمولا این کار را با امر و نهی انجام می دهند تا به فرد نشان دهند که برای آنها ارزشمند نیستند. حتی از برچسب زدن ، توهین و تهدید برای ارعاب دیگران استفاده می کنند. این کار را به قدری تکرار می کنند تا فرد در نهایت بله قربان گو شود.
سوء استفاده از دیگران بدون حس شرمساری
افراد خودشیفته هرگز نمی توانند خود را جای دیگران قرار بدهند و با آن ها همدردی کنند. این افراد به زندگی و افراد به شکل وسایلی نگاه می کنند؛ که نیاز ها او را برآورده کنند. به همین خاطر ذره ای حس شرم و گناه در برابر استفاده از دیگران رسیدن برای اهدافشان ندارند. اگر به اشتباه آنها اشاره شود؛ آنها درک نخواهند کرد که اشتباهش چیست.
دلایل ابتلا به اختلال شخصیت خود پسند
اگر چه هنوز علت اصلی بروز اختلال شخصیت خودشیفته مشخص نشده است؛ اما محققان معتقدند که ژنتیک و عوامل زیست محیطی در بروز این بیماری نقش دارند. به تازگی محققان کشف کردند که در بخشی از قشر مخ افراد خودشیفته که مربوط به عواطف و احساسات می باشد، نوع ناهماهنگی مشاهده شده است.
تربیت غلط والدین نیز فرد را در بزرگسالی مستعد به این اختلال می کند. تنبه و جوایز افراطی، وابستگی به والدین، تعریف و تمجید ها بی دلیل و آزار و اذیت شدید کودک از جمله تربیت های غلط والدین می باشد.
میزان شیوع اختلال خودپسندی در جامعه
آمارها نشان می دهد که حدود ۲ الی ۱۶ درصد از جمعیت بالینی مبتلا به اختلال شخصیت خودپسند می باشند. به عبارتی دیگر کمتر از ۱ درصد از کل جمعیت به این بیماری مبتلا اند. شیوع این اختلال در بین آقایان بیشتر است.
ریسک ابتلا به این بیماری در افرادی که مادر یا پدر خودشیفته دارند؛ بیشتر است. چرا که این والدین احساسات غیر واقع بینانه شان را تمام به کودک انتقال می دهد. این احساسات خیر واقع بینانه شمال بزرگ بینی، قدرت طلبی و… می شود.
روش ها درمان اختلال شخصیت خودشیفته
اغلب افراد مبتلا به اختلال خود پسندی حاضر به درمان نیستند و این کار به نوعی تحقیر خود می دانند. اکثر افرادی که به روانشناس مراجعه می کنند از طرف دوستان و اطرافیانشان معرفی می شوند. برای درمان این اختلال از روان درمانی استفاده می شود.
اگر چه روند درمان تا حدود کن و آهسته پیش می رود اما بعد از چند جلسته متمادی تغییرات پایداری در فرد به وجود می آید. دارویی برای درمان این اختلال کشف نشده است. اما به دلیل اینکه معمولا این اختلال با بیماری هایی نظیر اعتیاد، افسردگی و اضطراب همراه اند؛ پزشک دارو نیز تجویز می کند.
توصیه های مهم برای درمان اختلال شخصیت
رعایت موارد زیر می تواند روند درمان اختلال شخصیت خودشیفته را بهبود بخشد:
- در هفته حداقل سه با ورزش کنید تا سالم بمانید
- از مصرف الکل و سایر مواد مخدر جدا خودداری فرمایید.
- از یوگا و مدیتیشن برای کاهش حجم استرس و اضطراب آن کمک بگیرید.
- بهبود این اختلال زمان می برد. صبور باشید و با در نظر گیری هدفتان به خودتان انگیزه بدهید.
روش ها پیشگیری از اختلال نارسیستم
از آنجایی که علت اصلی اختلال شخصیت خودشیفته همچنان مشخص نشده است؛ نمی توان از بروز آن جلوگیری کرد. با این حال موارد زیر می تواند تا حدودی کمک کننده باشد.
- شرکت در کلاس های پرورش فرزند
- چکاب سالیانه خود پیش یک روانشناس
- اطلاع از اختلال شخصیت در کودکی و اقدام به معالجه
- شرکت در جلسات آموزش خانواده و یادگیری روش صحیح تربیت
زندگی با یک فرد مبتلا به اختلال نارسیسم
اگر چه زندگی با فر خودشیفته سختی های خاص خودش را دارد. اما می توان به مراجعه به روانشناس و روانکاو و مشاهده تغییر کردن تعامل و تفکر فرد باشید. فرد خودشیفته می تواند برای تمام افراد دوروبرش چالش ایجاد کند.
هنگام سخن گفتن با فرد خودشیفته آرامش خودتان را حفظ کنید. حمایت خانواده و اطرافیانش را برای او فراهم نمایید. شخص را با افراد خودشیفته دیگر آشنا کنید.
کمک به فرد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته
به دلیل ماهیت این اختلال، اغلب افراد خودشیفته، اختلال شخصیتشان را نمی پذیرند. حتی این افراد تشخیص پزشک را نمی پذیرند. البته به این معنا نیست که درمان این اختلال غیر ممکن است. روان درمانی و دارو درمانی از جمله راهکار هایی هستند که به درمان این اختلال کمک می کنند.
با شرکت در جلسات روانشناسی شما می آموزید، که مسئولیت کارهای خود را بپذیرید و همچنین بتوانید با اطرافیانتان روابط بهتر و سالم تری برقرار کنید. سعی کنید که به توصیه های پزشک در زمینه مدیریت احساسات عمل کنید و توانایی درک هوش هیجانی تان را بالا ببرید.
سخن پایانی
اگر احساس می کنید که نشانه های اختلال شخصیت خودشیفته در شما و یا اطرافیانتان بروز پیدا کرده است. فرصت را از دست ندهید و در اولین زمان با یک دکتر روانشناس مشورت کنید.
